Utrata rodzica to niezwykle trudne doświadczenie, które oprócz emocjonalnego ciężaru niesie ze sobą również wyzwania finansowe. W takich sytuacjach system zabezpieczenia społecznego przewiduje różne formy wsparcia dla osieroconych dzieci i pozostałych członków rodziny. Świadczenia z ZUS mogą stanowić istotną pomoc finansową w tym trudnym okresie. Poznanie przysługujących praw i świadczeń pozwoli Ci zadbać o stabilność finansową rodziny w czasie żałoby i adaptacji do nowej rzeczywistości.
Renta rodzinna – podstawowe świadczenie po śmierci rodzica
Renta rodzinna to najważniejsze świadczenie, jakie ZUS przyznaje po śmierci rodzica. Ma ono zapewnić finansowe wsparcie dla osób, które były na utrzymaniu zmarłego i zastąpić dochód, który zapewniał rodzinie.
Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, albo spełniała warunki do uzyskania tych świadczeń.
Aby otrzymać rentę rodzinną po zmarłym rodzicu, muszą być spełnione określone warunki. Zmarły rodzic powinien:
- posiadać prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, lub
- spełniać warunki do uzyskania jednego z tych świadczeń, lub
- pobierać zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne.
Kto ma prawo do renty rodzinnej po zmarłym rodzicu?
Do renty rodzinnej uprawnione są następujące osoby:
1. Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione – do ukończenia 16 lat, a jeżeli uczą się – do ukończenia 25 lat. Jeśli dziecko ukończyło 25 lat na ostatnim roku studiów, prawo do renty przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.
2. Dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności (w przypadku sierot zupełnych) – na takich samych zasadach jak dzieci własne.
3. Dzieci bez względu na wiek – jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 roku życia lub w czasie nauki przed ukończeniem 25 lat.
4. Małżonek zmarłego (wdowa lub wdowiec) – jeśli w chwili śmierci małżonka osiągnął wiek 50 lat lub był niezdolny do pracy, albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci uprawnionych do renty rodzinnej, które nie ukończyło 16 lat (lub 18 lat, jeśli uczy się).
5. Rodzice zmarłego – jeżeli spełniają warunki podobne do tych dla małżonka i zmarły przyczyniał się do ich utrzymania.
Wysokość renty rodzinnej – ile można otrzymać?
Wysokość renty rodzinnej zależy od dwóch głównych czynników: liczby uprawnionych osób oraz świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu. Renta rodzinna wynosi:
- 85% świadczenia zmarłego – gdy do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba
- 90% świadczenia zmarłego – gdy uprawnione są dwie osoby
- 95% świadczenia zmarłego – gdy uprawnione są trzy lub więcej osób
Renta rodzinna nie może być niższa niż kwota najniższej renty rodzinnej określonej w przepisach. W 2023 roku minimalna renta rodzinna wynosi 1588,44 zł brutto.
Pamiętaj, że renta rodzinna podlega corocznej waloryzacji na takich samych zasadach jak emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy, co oznacza, że jej wysokość będzie dostosowywana do zmieniających się warunków ekonomicznych.
Jednorazowe odszkodowanie z ZUS po śmierci rodzica
Oprócz renty rodzinnej, w niektórych przypadkach członkom rodziny zmarłego przysługuje jednorazowe odszkodowanie. Dotyczy to sytuacji, gdy śmierć nastąpiła w wyniku:
- wypadku przy pracy,
- choroby zawodowej,
- wypadku w drodze do pracy lub z pracy.
Jednorazowe odszkodowanie przysługuje:
- małżonkowi zmarłego (z wyjątkiem przypadku, gdy małżonkowie byli w separacji),
- dzieciom własnym, przysposobionym oraz przyjętym na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności,
- rodzicom, osobom przysposabiającym oraz macosze i ojczymowi, jeżeli podejmowali starania o wychowanie dziecka przed osiągnięciem przez nie pełnoletności.
Wysokość jednorazowego odszkodowania w 2023 roku wynosi:
- 102 882 zł dla małżonka lub dziecka zmarłego
- 51 441 zł dla każdego z rodziców zmarłego
Kwoty te są corocznie waloryzowane, więc warto sprawdzić aktualną wysokość odszkodowania w momencie składania wniosku.
Zasiłek pogrzebowy – refundacja kosztów pochówku
Zasiłek pogrzebowy to świadczenie, które ma na celu częściowe pokrycie kosztów pogrzebu. Przysługuje on osobie, która faktycznie pokryła koszty pochówku, niezależnie od stopnia pokrewieństwa ze zmarłym.
Zasiłek pogrzebowy wynosi 4000 zł i jest to kwota zryczałtowana, niezależna od rzeczywistych kosztów pogrzebu.
Aby otrzymać zasiłek pogrzebowy, należy złożyć wniosek do ZUS wraz z aktem zgonu oraz dokumentami potwierdzającymi poniesienie kosztów pogrzebu (faktury, rachunki). Wniosek należy złożyć w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której pogrzeb został zorganizowany. Po tym terminie prawo do zasiłku wygasa, dlatego warto dopilnować formalności w wyznaczonym czasie.
Jak ubiegać się o świadczenia z ZUS po śmierci rodzica?
Aby otrzymać świadczenia z ZUS po śmierci rodzica, należy złożyć odpowiednie wnioski:
1. Wniosek o rentę rodzinną (ERR) – wraz z dokumentami potwierdzającymi prawo do świadczenia, takimi jak:
- akt zgonu rodzica
- dokumenty potwierdzające staż pracy zmarłego
- zaświadczenie o nauce (w przypadku dzieci powyżej 16 lat)
- dokumenty potwierdzające stopień pokrewieństwa
2. Wniosek o jednorazowe odszkodowanie (Z-6) – w przypadku śmierci spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, wraz z dokumentacją powypadkową i protokołem ustalenia okoliczności wypadku.
3. Wniosek o zasiłek pogrzebowy (Z-12) – wraz z aktem zgonu i dokumentami potwierdzającymi poniesienie kosztów pogrzebu (rachunki, faktury).
Wnioski możesz złożyć na kilka sposobów:
- osobiście w najbliższej placówce ZUS
- za pośrednictwem poczty
- elektronicznie przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS (PUE ZUS)
W przypadku składania wniosku elektronicznego, musisz posiadać profil na PUE ZUS oraz kwalifikowany podpis elektroniczny, podpis zaufany (ePUAP) lub profil zaufany.
Utrata rodzica to trudne doświadczenie, ale świadczenia z ZUS mogą stanowić istotne wsparcie finansowe w tym okresie. Warto dokładnie zapoznać się z przysługującymi prawami, aby móc skorzystać z dostępnej pomocy. W razie wątpliwości nie wahaj się skonsultować z pracownikiem ZUS lub doradcą ubezpieczeniowym, który pomoże Ci w dopełnieniu niezbędnych formalności i wyjaśni wszelkie niejasności związane z procedurą uzyskiwania świadczeń.